Ngữ pháp của tiếng Catalunya giống ngữ pháp của những ngôn ngữ Rôman khác. Một vài đặc điểm là:

• Sử dụng mạo từ hạn định và bất định.[56]
• Danh từ, tính từ, đại từ và mạo từ chia theo giống (cái hay đức) và số (ít hay nhiều). Các từ không chia theo cách, ngoài trừ đại từ.[56]
• Động từ chia theo ngôi và số của chủ ngữ, thì, thức, và trạng.[56]

Chia theo giống và số

Từ gat ("mèo") chia theo giống và số. Màu xanh là giống đực và màu đỏ là giống cái.

Danh từ quy tắc với mạo từ hạn định: el gat ("con mèo") đực cái ít el gat la gata nhiều els gats les gates

Tính từ 4 dạng: verd ("xanh lá") đực cái ít verd verda nhiều verds verdes

Tính từ 3 dạng: feliç ("hạnh phúc") đực cái ít feliç nhiều feliços felices

Tính từ 2 dạng: indiferent ("thờ ơ") đực cái ít indiferent nhiều indiferents

Về chia theo giống thì một điểm đặc trưng (nếu so sánh với tiếng Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha hay Ý) là sự biến mất của hậu tố giống đực -o tiêu biểu. Vậy nên sự xen kẽ hậu tố -o/-a bị hai hậu tố ø/-a[gc 5] thay thế.[37] Một vài sự xen kẽ hình thái có thể xảy ra, như:[37]

• Tắc sát hoá: boig/boja ("điên") nhưng lleig/lletja ("xấu")
• Mất n: pla/plana ("bằng phẳng") nhưng segon/segona ("thứ nhị")
• Vô thanh hoá phụ âm cản cuối: sentit/sentida ("cảm thấy", phân từ quá khứ) nhưng dit/dita ("nói", phân từ quá khứ)

Từ hạn định

Biển tên đường tại quảng trường chính của Begur, Catalunya, Tây Ban Nha. Trong tên Plaça de la Vila (dịch: "Quảng trường của Thị trấn"), vì danh từ vila ("thị trấn") là từ giống cái số ít, nên mạo từ có dạng la.

Mạo từ hạn định trong tiếng Catalunya chuẩn (dạng lược trong dấu ngoặc)[57] đực cái ít el (l') la (l') nhiều els les

Dạng rút gọn với mạo từ hạn định giới từ a de per mạo từ el al (a l') del (de l') pel (per l') els als dels pels

Mạo từ bất định đực cái ít un una nhiều uns unes

Chia từ hạn định thì phức tạp, nhất là vì có nhiều dạng lược, như trong những ngôn ngữ xung quanh.[58] Tiếng Catalunya có nhiều dạng giới từ + mạo tự bị rút gọn hơn tiếng Tây Ban Nha, như dels ("của" + mạo từ giống đực số nhiều), nhưng không nhiều bằng tiếng Ý (mà cũng có sul, col, nel…).[58]

Đại từ nhân xưng

Đại từ tiếng Catalunya mang trọng âm[59]

	ít	nhiều
ngôi thứ 1	jo, mi	nosaltres
ngôi thứ 2	thân mật	tu	vosaltres
lịch sự	vostè	vostès
kính cẩn	(vós)[gc 6]
ngôi thứ 3	đực	ell	ells
cái	ella	elles

Hình thái của đại từ tiếng Catalunya phức tạp, nhất là về dạng không mang trọng âm, mà có nhiều dạng như vậy (13 dạng riêng biệt, so sánh với 11 dạng trong tiếng Tây Ban Nha hay 9 dạng trong tiếng Ý).[58] Đặc điểm là từ ho không giống, và tự do lớn khi kết hợp đại từ không trọng âm khác biệt với nhau (65 dạng kết hợp).[58]

Đại từ nhân xưng của tiếng Catalunya có phân biệt hai cách xưng hô, như mọi ngôn ngữ Rôman khác (và nhiều ngôn ngữ châu Âu khác). Thêm hơn nữa, tiếng Catalunya miền trung gần như không dùng đại từ sở hữu không trọng âm (mon v.v.) nữa, và thay chúng bằng kết cấu mạo từ + dạng đại từ sở hữu có trọng âm (el meu v.v.), như trong tiếng Ý.[58]

Động từ

Dạng đơn của động từ theo quy tắc thuộc cách chia thứ nhất: portar ("đem lại") [60]

Không giới hạn	Dạng
Vô định	portar
Phân từ hiện tại	portant
Phân từ quá khứ	portat (portat, portada, portats, portades)
Trình bày	jo	tu	ell / ella [vostè]	nosaltres	vosaltres [vós]	ells / elles [vostès]
Hiện tại	porto	portes	porta	portem	porteu	porten
Quá khứ chưa hoàn thành	portava	portaves	portava	portàvem	portàveu	portaven
Quá khứ (cổ)	portí	portares	portà	portàrem	portàreu	portaren
Tương lai	portaré	portaràs	portarà	portarem	portareu	portaran
Điều kiện	portaria	portaries	portaria	portaríem	portaríeu	portarien
Cầu khẩn	jo	tu	ell / ella [vostè]	nosaltres	vosaltres [vós]	ells / elles [vostès]
Hiện tại	porti	portis	porti	portem	porteu	portin
Quá khứ chưa hoàn thành	portés	portéssis	portés	portéssim	portéssiu	portessin
Mệnh lệnh	jo	tu	ell / ella [vostè]	nosaltres	vosaltres [vós]	ells / elles [vostès]
—	—	porta	porti	portem	porteu	portin

Như trong mọi ngôn ngữ Rôman, cách chia động từ của tiếng Catalunya phức tạp hơn cách chia danh từ. Có rất nhiều hậu tố, còn sự xen kẽ hình thái thì có ít.[58] Có sự xen kẽ nguyên âm, và cũng có trung tố và sự bổ thể, nhưng chỉ trong một vài động từ bất quy tắc (khác với tiếng Tây Ban Nha).[58]

Hệ thống động từ của tiếng Catalunya rất giống hệ thống của mọi ngôn ngữ Rôman tây khác. Sự khác biệt đáng chú ý nhất là sự thay thế thì quá khứ trình bày phân tích (bằng hậu tố) bằng kết cấu dạng của ir ("đi") + dạng vô định.[58]

Cú pháp

Cú pháp của tiếng Catalunya theo gương của ngôn ngữ Rôman tây khác. Thứ tự từ chính là chủ ngữ–động từ–bổ ngữ.[61]